Fascynująca panorama świata i epoki, która dała początek europejskiej kulturze. Ona: Pauline Viardot, megagwiazda opery, śpiewaczka znana i kochana w każdym z europejskich krajów. On: Iwan Turgieniew, wybitny rosyjski pisarz, ślepo i oddanie zakochany w Pauline. On numer 2: Louis Viardot, mąż Pauline, krytyk, dziennikarz, od którego oceny zależały kariery wielu wybitnych twórców. A w tle XIX wiek pełen przemian politycznych, społecznych i kulturalnych. Jak doszło do tego, że około 1900 roku na całym kontynencie obowiązywały te same lektury, reprodukowano te same obrazy, tę samą muzykę grano w domach i tej samej muzyki słuchano w salach koncertowych, a we wszystkich znaczących europejskich operach wystawiano te same dzieła? W jaki sposób wytworzył się europejski kanon, który dziś stanowi fundament kultury wysokiej nie tylko w Europie, ale wszędzie tam, gdzie Europejczycy zamieszkali. Ten szczególnego rodzaju kosmopolityzm – wspólnota dzieł sztuki, myśli i rozwoju – sprawił, że wybitne talenty mogły jeszcze jaśniej zabłysnąć na międzynarodowej scenie. Orlando Figes pokazuje to na przykładzie burzliwych losów trójki artystów, których dziś nazwalibyśmy bohaterami kultury masowej. Ich kariery bowiem rozwijały się bez względu na jakiekolwiek granice. Pauline Viardot, która pochodziła z hiszpańskiej rodziny Garcia, znana była jako francuska mezzosopranistka, śpiewała włoskie opery, przyjaźniła się z rosyjskimi pisarzami, a przy tym przez wiele lat mieszkała w Niemczech. Doświadczyła też problemów pojawiających się na styku kultury i…ekonomii. Bo kultura, aby się utrzymać, musi działać jak biznes, a artyści nieraz muszą funkcjonować jak biznesmeni. I to nadal się nie zmieniło. Europejczycy z jednej strony pokazują, jak daleko zaszliśmy w rozwoju jako ludzkość, a z drugiej uprzytamniają, że pewne dylematy są stare jak świat, a mimo tego wciąż nie tracą na aktualności.

Głównym bohaterem jest tytułowy dziadek, ale nie taki zwykły, siedzący w bujanym fotelu z fajeczką. To były agent specjalny, który mimo emerytury wciąż zna wpływowych i niebezpiecznych ludzi. Zamierza wykorzystać te kontakty, by pomóc wnuczce Emilce, której operacja ratująca życie przewyższa możliwości finansowe rodziców.Dziadek wzbudza sympatię i podziw. Jest niezwykle oddany wnuczce i gotów zrobić dla niej wszystko. Choć akcja, jaką podejmuje, jest ryzykowna, pokazuje jego determinację i spryt. Narracja przeplata czasy teraźniejsze z przeszłością, z przewagą tej drugiej. Widać, jak doświadczenia zdobyte w pracy wywiadowczej wpływają na jego działania w obecnych wydarzeniach: umiejętności, które zdobył jako agent okazują się nieocenione. Historia młodego Jana Skórzewskiego pokazuje, że od najmłodszych lat uczył się przetrwania i niezależności, musiał radzić sobie z samotnością i trudnościami, co ukształtowało jego charakter.Choć książka zapowiadała się jako wzruszająca obyczajówka, bliżej jej do powieści szpiegowskiej. Większość treści poświęcona jest szkoleniu agenta i pracy wywiadowczej. Choć nie znam się na tym temacie, sposób przedstawienia szkolenia wydaje się realistyczny. Ciekawym wątkiem jest również uprzedzenie agentów, by nie przywiązywali się do ludzi, co z uwagi na specyfikę ich pracy może powodować komplikacje. Dziadek doświadczył w praktyce, jak trudne mogą być to sytuacje.Autor posługuje się bogatym językiem i dużą wiedzą historyczną. Czasy drugiej wojny światowej i zimnej wojny są realistycznie oddane. Jednak momenty napięcia, szczególnie w finale, gdy dziadek realizuje swoją misję, są dobrze skontrastowane z opisami przeszłości i utrzymają zainteresowanie czytelnika.Dziadka widzimy postać silną i zdecydowaną. W przeciwieństwie do rodziców Emilki, którzy załamują ręce, on podejmuje działanie, uruchamia wszystkie kontakty by pomóc dziecku.

Dwójka funkcjonariuszy Biura Kryminalnego Komendy Głównej Policji otrzymuje zadanie wyjaśnienia popełnionego rok wcześniej morderstwa dyrektora muzeum w Toruniu. Okazuje się, że kluczem do wyjaśnienia sprawy są zdjęcia sprzed ponad trzydziestu lat, przedstawiające kilku mężczyzn oraz średniowieczny skarb, ukryty przez Fratres Milites Christi de Dobrzyn, czyli członków rycerskiego zakonu Braci Dobrzyńskich. Krew pod kamieniem to pełen humoru kryminał z elementami historycznymi, w którym każdy ma wady, jedna zbrodnia prowadzi do drugiej, a sprawiedliwość tylko częściowo triumfuje.

Do Wolsztyna, niewielkiej miejscowości w zachodniej Wielkopolsce, na zjazd z okazji rocznicy matury przyjeżdża dziennikarz Rafał Terlecki. Paweł Zdanowski, jeden z dawnych szkolnych kolegów, próbuje go zainteresować sprawą brutalnego morderstwa popełnionego w miasteczku dwa lata wcześniej. Ofiarą była szesnastoletnia dziewczyna, której zmasakrowane ciało znaleziono na terenie ogródków działkowych. Zabójca trafił do więzienia, ale wydaje się, że ta wstrząsająca historia ma szersze tło i sięga czasów przedwojennych. Wkrótce na jaw wychodzą przerażające fakty. W toku dziennikarskiego śledztwa Terlecki odkrywa, że przed kilkudziesięciu laty w Wolsztynie dochodziło do zbrodni łudząco przypominających morderstwo szesnastoletniej Joli. Sytuacja się komplikuje, bo wśród archiwalnych dokumentów Rafał natrafia na dobrze znane mu nazwiska. Jaką rolę w tej historii mógł odegrać jego własny ojciec i ojciec Pawła? Jakie znaczenie dla śledztwa mają losy pewnego opętanego księdza? Prawda okazuje się szokująca.

Żywy portret odwagi zniszczonego miasta. Historia o przetrwaniu i o walce z pokusą nienawiści. Jest rok 1992. Sarajewo podczas oblężenia. Snajperzy sieją śmierć, a pewien wiolonczelista siedzi przy oknie i gra Adagio Albinoniego. Chwilę później na ulicy wybuch pocisku zabija dwadzieścia dwie osoby stojące w kolejce po chleb. Przez kolejne dni wiolonczelista schodzi na dół i oddaje hołd zmarłym, grając Adagio. W swojej powieści Steven Galloway opisuje historię z punktu widzenia trzech mieszkańców Sarajewa: Kenana, który usiłuje zdobyć wodę dla swoich bliskich, Dragana, który mocno przeżywa rozłąkę z synem i żoną, oraz „kontrsnajperki” o pseudonimie Strzała. Autor dużo miejsca poświęca rozterkom swoich bohaterów, ich walce ze słabościami, nachalnymi myślami, lękami. Ich miejscem w tym całym zamieszaniu. Tworzy portrety ludzi zagubionych, spragnionych szarej codzienności, wypełnionej mało znaczącymi w obliczu wojny dylematami. Opisy wojennej teraźniejszości przeplatają się ze wspomnieniami i tęsknotami. Marzenia bohaterów Wiolonczelisty z Sarajewa są proste, ich spełnienie nie powinno być czymś niezwykłym.

„Wyspa Snów” Heikki Kännö – niepokojąca, na poły magiczna opowieść o demonach cudzej przeszłości, egzorcyzmowanych dziełem pisania. Potężne dzieło wyobraźni zasilają tu autentyczne postacie i wydarzenia, lecz nad wszystkim unosi się duch realizmu magicznego. Oto pisarz, Izaak Severin, jest owładnięty potrzebą spisania dziejów rodziny Bergerów – rodziny niezwykłej, pełnej artystów, łowców lwów, poetów, członków tajnych stowarzyszeń, konfabulantów…Lecz czy na pewno? Rekonstrukcja losów rodu Bergerów wymaga od bohatera zanurzenia się w wydarzenia mistyczne i tragiczne, porywające i przerażające, prowadzi go w mrok Konga, do Niemiec, Austrii, Szwecji i oczywiście na wysepkę Sömnö, gdzie niepojęte staje się rzeczywiste i na odwrót. Ustalenie granicy między tym, co prawdziwe, a co wyobrażone, tym, co historyczne i tym, co magiczne okazuje się niemożliwe, tu zwycięzca jest jeden i jest nią wyobraźnia. I to jej zawdzięczamy tę wyjątkową ucztę literacką, uhonorowaną Nagrodą Runeberga.

Kluczowym źródłem napięcia w najnowszej – powieści Flanagana jest zderzenie dwóch apokalips: małej i osobistej, związanej ze śmiercią bliskiej osoby, oraz dużej i globalnej, związanej z katastrofą ekologiczną (tutaj w postaci pożarów trawiących Australię kilka chwil przed tym, jak świat pogrążył się w kryzysie pandemicznym). Flanagan postanowił wziąć się za bary z kwestią moralną o najwyższym ciężarze, zadając pytanie, czy istnieje moment, w którym można człowiekowi odebrać – jeśli je kiedykolwiek miał! – prawo do decydowania o własnej śmierci. Czy poradził sobie z wyzwaniem? Z pewnością stworzył pełną autentyczności wizję mieszającą ból, nadzieję i demoniczną pychę zdolną zmusić potencjalnego czytelnika do zadania sobie całego mnóstwa pytań; pytań, które w zagłębionym w szarej codzienności umyśle same się nie rodzą. W takim wypadku, w wypadku tematu tak niejednoznacznego, inne „poradzenie sobie” chyba nie jest możliwe. Na tym polu odnosi Australijczyk sukces. Flanagan w powieści żywo interesuje się jeszcze jednym tematem, także dotyczącym utraty, ale nieco bardziej utajonej – a mianowicie powolnym, aczkolwiek nieustannym rozpadem więzi rodzinnych. Podczas gdy Francie w dziwnych snach na jawie szuka ucieczki od coraz bardziej dojmującej udręki, jej córka z lękiem obserwuje własne ciało: pewnego dnia znika jej palec, innego – kolano, potem znikają ludzie. W tym samym czasie pożary trawią australijskie lasy. Wszystko rozpada się, wymiera, ginie. Czy można to zatrzymać? Uratować świat, Francie i miłość?