Zbiór szkiców analitycznych, w których Zbigniew Załuski - po raz pierwszy w naszej publicystyce - stawia sprawę traktowania jako całości walki naszego narodu na wszystkich frontach ostatniej wojny i dokonuje próby oceny wkładu Polaków do wspólnej sprawy zwycięstwa nad Niemcami hitlerowskimi. Zbiór zawiera krytyczny zarys literatury o udziale naszego narodu w II wojnie światowej i wysuwa szereg postulatów, dotyczących m.in. opracowania syntezy naszej walki i wydobycia z zapomnienia wielu pasjonujących jej fragmentów. Praca twórcza i nowatorska. Książka stanowi polemikę z wieloma mitami i poglądami, między innymi z niektórymi publikacjami o wrześniu i o AK. Napisana pięknym językiem publicystycznym, przeznaczona jest dla szerokich mas czytelniczych.

Pomyłki i osiągnięcia ludzkie, zmierzające do odtworzenia rozwoju istot żyjących.

Szkic historyczno-literacki. Upadek imperium Rosji Carskiej.

Miłosz powraca do swoich stron rodzinnych, gromadząc teksty wspomnieniowe, eseje i szkice historyczne dotyczące Wielkiego Księstwa Litewskiego i skomplikowanych związków łączących je przez stulecia z Polską. Przerzucanie pomostów ponad wzajemnymi urazami, obalanie stereotypów i pokonywanie uprzedzeń to istotne cele przyświecające autorowi, dla którego wielką satysfakcją było ukazanie się tej książki na Litwie.Wydanie to Miłosz uzupełnił o ważne wystąpienie, jakim była mowa wygłoszona w 2000 roku podczas Spotkania Noblistów w Wilnie.

Najnowszy tom esejów Czesława Miłosza składa się z tekstów drukowanych w prasie w latach 1989-1996. Choć powstawały okazjonalnie, złożyły się na przejrzyście skomponowany i jednolity tom. Łączy je bardzo wyraźnie krytyczny i obrazoburczy stosunek do cywilizacji końca wieku, z jej powierzchownością i pozornymi wartościami, wielbionymi przez tłumy. Obok rozważań o niemoralności sztuki, znaczeniu poezji, statusie współczesnych emigrantów - znajdujemy tu także wspomnienia, portrety przyjaciół i znajomych. W mistrzowski sposób kreśli Miłosz sylwetki poetów i prozaików, w ich twórczości odnajdując to, co najbardziej porusza dzisiejszego czytelnika.

Książka Zniewolony umysł Czesława Miłosza została uznana za jedną z najważniejszych książek politycznych naszych czasów. Jest to wiwisekcja systemu totalitarnego, obażenie mechanizmów, które gwarantowały ciągłość demokracjom ludowym. W latach Polskiej Republiki Ludowej była to biblia opozycji. Noblista Czesław Miłosz w dziewięciu rozdziałach-esejach porusza kilka fundamentalnych dla tematu kwestii, a także prezentuje sylwetki czterech pisarzy, których kamufluje pseudonimami. Zabieg ten tłumaczy tym, że dla zachodniego czytelnika (gdzie ksiązka ukazała się po raz pierwszy, w Polsce była bowiem zakazana i krążyła jedynie w tzw. Drugim obigu) nieistotne byłoby nazwisko, a polski czytelnik powinien bez trudu rozpoznać owych literatów i działaczy kultury. Są oni tymi, którzy podpisali się pod doktryną socrealistycznego widzenia świata i stwarzania go poprzez swoją działalność oddziałującą na masy ludowe. Pierwszy z nich to Alfa - moralista, czyli Jerzy Andrzejewski. Autor takich powieści jak Ciemności kryją ziemię, Popiół i diament, Bramy raju. Miłosz wspomina ich znajomość, rozmowy jeszcze sprzed emigracji poety. Następny – Beta, czyli nieszczęśliwy kochanek to Tadeusz Borowski. Miłosz wspomina jego debiut, wydawanie tomików podczas okupacji. Za kluczowy fakt usprawiedliwiający działalność powojenną Borowskiego Miłosz podaje pobyt w Oświęcimiu i zwrócenie się ku Wschodowi, by uciec od Zachodu, który go skrzywdził.

“Zaczynając od moich ulic” to zbiór rozmaitych drobnych form prozatorskich Miłosza. Znajdziemy tu artykuły, eseje, wykłady, odczyty, pożegnania zmarłych osób. Całość jest podzielona na pięć rozdziałów, które stanowią uporządkowane chronologicznie pisma o pokrewnej tematyce.

Kolejny tom dzieł Czesława Miłosza zawiera zbiór esejów powstałych w czasie wojny. Przenikliwy rozrachunek intelektualisty z nowoczesnymi mitami i ideałami, przeprowadzony w obliczu ich klęski, a dokonany w cyklu świetnych esejów poświęconych wybitnym tekstom literackim (Defoe, Balzac, Stendhal, Gide, Tołstoj, Witkacy) i filozoficznym (James, Nietzsche, Bergson). Drugą część tomu wypełnia eseistyczna korespondencja Miłosza z Jerzym Andrzejewskim, pochodząca z tego samego okresu i poruszająca pokrewne tematy.

Fascynujący portret naszych czasów wyłaniający się z opowieści o przyjaźniach, lekturach, życiowych wyborach i z historiozoficznych rozważań poety Ta książka zaskakuje. Już pierwsze wrażenie jest mylące. Na tom składają się teksty, których wspólnym mianownikiem jest czas, kiedy zostały napisane, czyli ostatnie dziesięć lat. Eseje o meandrach współczesnej duchowości i mentalności, szkice o książkach, portrety przyjaciół, nekrologi, odczyty oraz impresje autobiograficzne.

Autor zabiera nas w podróż w czasie i oprowadza po ciemnej stronie miasta, gdzie w zaułkach czyhali zabójcy, wyreźnicy i doliniarze byli prawdziwą plagą, kasiarze budzili przerażenie bankierów, a oszuści i naciągacze mieli się całkiem dobrze. Poznajemy język, przesądy i obyczaje złodziei. Nie zabraknie też opowieści o "sławnych" przestępcach, o których śpiewano ballady. Półświatek w całej krasie. Ale ręka sprawiedliwości również i wtedy dosięgała złoczyńców. Wieża i dom poprawy, więzienie i zesłania. A nawet miecz i szubienica. Są tu opisy głośnych procesów, warunków odbywania kary i... złodziejskich akademii w więzieniach.